Tình trạng bao chiếm, lấn chiếm đất đai tại thành phố đảo Phú Quốc, đang có dấu hiệu "nóng" trở lại, tiếp tục là một bài toán quản lý đô thị đầy thách thức và phức tạp. Dù chính quyền địa phương đã và đang có nhiều động thái quyết liệt, nhưng "vòi bạch tuộc" của các hoạt động phi pháp này vẫn len lỏi, bắt nguồn từ một ma trận các nguyên nhân đan xen giữa lịch sử để lại, sự phát triển kinh tế bùng nổ, những lỗ hổng trong chính sách và sự tha hóa của một bộ phận cán bộ.
Hiện trường bao chiếm, lấn chiếm đất ở khu phố Ông Lang, đặc khu Phú Quốc
Một Vùng Đất Lịch Sử Với Quản Lý Đất Đai Phức Tạp
Ngay từ trước năm 2015, công tác quản lý đất đai ở Phú Quốc đã tiềm ẩn nhiều yếu tố phức tạp. Quá trình khai phá, sử dụng đất của người dân bản địa qua nhiều thế hệ đã hình thành nên những mối quan hệ đất đai không hoàn toàn dựa trên các văn bản pháp lý chặt chẽ. Việc thành lập Ban Quản lý đầu tư phát triển đảo Phú Quốc vào năm 2007, dù với mục tiêu thống nhất quản lý, cũng chưa thể giải quyết triệt để những tồn tại lịch sử này.
Sự chồng chéo, thiếu nhất quán trong các bản quy hoạch tổng thể qua các thời kỳ cũng là một nguyên nhân sâu xa. Các quyết định điều chỉnh quy hoạch liên tục, đặc biệt là các Quy hoạch chung xây dựng đảo Phú Quốc đến năm 2020 và các phiên bản điều chỉnh sau đó, đã tạo ra những "khoảng trống" và sự không chắc chắn về pháp lý, vô hình trung trở thành mảnh đất màu mỡ cho các hoạt động đầu cơ, lấn chiếm.
"Cơn Sốt" Du Lịch và Áp Lực Kinh Tế
Sự trỗi dậy mạnh mẽ của ngành du lịch đã biến Phú Quốc thành một "miền đất hứa", thu hút dòng vốn đầu tư khổng lồ cùng với làn sóng di dân tìm kiếm cơ hội. Giá đất tăng phi mã đã tạo ra một áp lực kinh tế khủng khiếp, đẩy nhiều người dân địa phương vào thế khó, dễ dàng bán đi đất đai của mình.
Mặt khác, "cơn sốt" đất cũng thu hút các nhà đầu cơ chuyên nghiệp và cả các nhóm tội phạm có tổ chức. Những đối tượng này lợi dụng sự thiếu hiểu biết pháp luật của một bộ phận người dân, sự phức tạp của thủ tục hành chính và cả những kẽ hở trong quản lý để thực hiện các hành vi bao chiếm đất công, đất rừng, sau đó phân lô, bán nền trái phép.
Lỗ Hổng Pháp Lý và Sự Yếu Kém Trong Thực Thi
Một trong những nguyên nhân cốt lõi khiến tình trạng lấn chiếm trở nên phức tạp là những lỗ hổng trong hệ thống pháp luật về đất đai và sự yếu kém, thiếu kiên quyết trong công tác thực thi pháp luật tại địa phương. Các báo cáo của Thanh tra Chính phủ đã nhiều lần chỉ ra hàng loạt sai phạm trong công tác quản lý, sử dụng đất đai, tài nguyên khoáng sản tại Kiên Giang, đặc biệt là ở Phú Quốc.
Sự buông lỏng quản lý của chính quyền địa phương, sự thiếu kiểm tra, giám sát đã tạo điều kiện cho các vi phạm diễn ra trong thời gian dài. Thậm chí, có những trường hợp cán bộ địa chính, lãnh đạo xã, phường tiếp tay, làm sai lệch hồ sơ, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trái quy định, gây thiệt hại nghiêm trọng cho tài sản nhà nước và phá vỡ quy hoạch chung. Việc xử lý các vi phạm thường không triệt để, có tình trạng "phạt cho tồn tại", càng làm gia tăng sự coi thường pháp luật.
Vai Trò Của Các Nhóm Lợi Ích và "Xã Hội Đen"
Đằng sau những vụ lấn chiếm quy mô lớn thường có bóng dáng của các nhóm lợi ích, các đối tượng "xã hội đen" hoạt động bảo kê, sẵn sàng dùng vũ lực để đe dọa người dân và cả lực lượng chức năng. Sự manh động, liều lĩnh của các đối tượng này đã gây ra nhiều khó khăn, thách thức cho công tác quản lý, lập lại trật tự.
Hệ Quả Nặng Nề và Thách Thức Phía Trước
Hệ quả của tình trạng bao chiếm, lấn chiếm đất đai ở Phú Quốc là vô cùng nặng nề. Nó không chỉ phá vỡ quy hoạch đô thị, gây mất mỹ quan, mà còn tàn phá tài nguyên rừng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sinh thái của đảo ngọc. Tình trạng này cũng làm suy giảm niềm tin của các nhà đầu tư chân chính, ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường đầu tư kinh doanh và sự phát triển bền vững của Phú Quốc.
Để giải quyết tận gốc vấn đề, Phú Quốc cần một giải pháp tổng thể, quyết liệt và đồng bộ. Bên cạnh việc tiếp tục xử lý nghiêm các vi phạm, cần phải rà soát, hoàn thiện hệ thống pháp luật về đất đai, bịt kín các lỗ hổng. Quan trọng hơn cả là phải làm trong sạch đội ngũ cán bộ, công chức, xử lý nghiêm những cá nhân có hành vi tiêu cực, tham nhũng, tiếp tay cho sai phạm. Đồng thời, cần có chính sách an sinh xã hội hợp lý cho người dân địa phương để họ không bị đẩy ra khỏi mảnh đất của mình trước cơn lốc đô thị hóa, từ đó góp phần ổn định xã hội và phát triển Phú Quốc một cách bền vững.